Kirkut w Tomaszowie od lat jest zaniedbany. Ludzie piją tam na grobach (co widzieliśmy na własne oczy w czwartek, 12 czerwca). W ostatnich dniach chaszcze i śmieci na cmentarzu sprzątali wolontariusze z Liceum Thomas, Społeczność Chrześcijańska Tomy, Amerykanie i stowarzyszenie Strażnicy Pamięci.
O tym, co dzieje się na cmentarzu żydowskim, piszemy od wielu lat. Porastają go chaszcze, wysokie trawy i dużo jest śmieci, niszczeją macewy. Już w 2010 r. zwracaliśmy uwagę, że cmentarz ten stał się miejscem libacji alkoholowych. Doraźne akcje sprzątania nie przynoszą długotrwałych faktów. Obecnie, jak informuje pastor Społeczności Chrześcijańskiej Tomy Rafał Piekarski, za porządki na kirkucie wzięła się fundacja Strażnicy Pamięci na czele z jej prezesem Pawłem Kuligiem oraz osoby, którym los tego miejsca nie jest obojętny. – Cieszę się, że w akcję porządkową chętnie włączyła się młodzież z LO Thomas – mówi R. Piekarski. – Podczas sprzątania odsłonięto też nowe macewy – dodaje.
Fakt, że dla młodzieży była to żywa lekcja historii i pamięci o innych. Ale też niechlubny przykład tego, co dorośli potrafią robić w takim miejscu. Wszędzie widać było przecież butelki i inne odpady. W czwartek, 12 czerwca, sami byliśmy świadkami kuriozalnej sytuacji. Na cmentarz przez wyrwę w murze (przez którą dostają się tu amatorzy mocnych trunków, bo brama jest na co dzień zamknięta) wszedł mniej więcej trzydziestoletni mężczyzna. Powiedział krzątającym się na cmentarzu ludziom "dzień dobry", postawił butelkę z winem czy innym trunkiem na pomniku i zaczął się nim raczyć. Paweł Kulig, koordynator akcji porządkowej, zapytał go, co tam robi i czy chciałby, aby ktoś pił na grobie jego ojca? Pan grzecznie opuścił kirkut. Widać z tego, że stał się on tradycyjną miejscówką do picia w tej części miasta. A przecież są tam pochowani ci, którzy wraz z osobami innych narodowości tworzyli nasze miasto. Tomaszowscy Żydzi.
Podczas kilkudniowej akcji wolontariusze zebrali ponad 40 160-litrowych worków butelek. – Rozmawiałem z właścicielem tego terenu, czyli Gminą Żydowską w Łodzi, o zabezpieczeniu tego miejsca, żeby ludzie nie wchodzili przez tę dziurę w ogrodzeniu – mówi Paweł Kulig. W grudniu ub. roku spotkał się z potomkami Żydów z Tomaszowa. – Prosili mnie, żebym pomógł im zająć się tym miejscem – opowiada mężczyzna. – Znalazłem tu środowisko chcące w tym uczestniczyć, tj. Proem i kościół chrześcijański Tomy. Są bardzo otwarci na pomoc – dodaje. Z pastorem Rafałem Piekarskim ustalił, że w akcję mogą się włączyć wolontariusze ze Stanów Zjednoczonych, którzy akurat w czerwcu przyjechali, by wziąć udział w międzynarodowym festiwalu Contact. W czwartkowe południe na cmentarzu żydowskim z zapałem i uśmiechem rwali chwasty, porządkowali zarośnięty teren. Dołączyło do nich 26 uczniów LO Thomas. Wygląd cmentarza po kilku dniach pracy wyraźnie się poprawił.
Cmentarzem – jako gospodarz – powinna się zająć gmina żydowska, choć oczywiście miasto mogłoby się włączyć w opiekę. Od lat tak się jednak nie dzieje. – To wynika z tego, że tylko 10 proc. społeczności żydowskiej przetrwało Holocaust. Nie ma Żydów w Tomaszowie, więc z automatu ten teren podlega Gminie Żydowskiej w Łodzi, a ona liczy 50 osób. Mają największy cmentarz żydowski w Polsce. Nie są w stanie ogarnąć innych, a są one przecież też w Piotrkowie Trybunalskim, Pabianicach, Bełchatowie. Wszędzie jest problem – wylicza P. Kulig. Podczas prac odsłonięto też przysypane ziemią lapidarium na podłożu cmentarza.
Klucz do bramy cmentarza żydowskiego ma pan Mieczysław, mieszkaniec ulicy Grota-Roweckiego. – Od lat nic na cmentarzu nie robili, taki zarośnięty był cały czas – potwierdza tomaszowianin.
Pozostają pytania: jak długo po ostatniej akcji sprzątania na kirkucie będzie względny porządek, czy ktoś zajmie się zabezpieczeniem wyrwy w murze? I jaka w ogóle przyszłość czeka tomaszowski cmentarz żydowski?
Joanna Dębiec
