Wiele zabytków w Tomaszowie już nie istnieje, a niektóre niszczeją. Na naszych oczach podupada piękna willa Jakuba Halperna przy ul. Barlickiego 17. Jaki jest jej stan i czy jest chroniona przez konserwatora zabytków?
Willę dobrze widać od strony ulicy Barlickiego, mniej od parkingu galerii. Masywna brama jest zamknięta, ale przez ogrodzenie można dostrzec, że obiekt jest w coraz gorszym stanie. Nie widać, by coś się tam działo, by był jakiś remont czy inne prace. Budynek ma długą historię. Powstawał w 1888 roku, co oznacza, że jest starszy od pobliskiego pałacyku Moritza Piescha, zbudowanego na początku lat 90. XIX wieku. Jakub Halpern był jednym z tomaszowskich fabrykantów. Firmę handlową założył już w 1853 roku, następnie uruchomił dział produkcji głównie sukna i trykotaży. Jak podaje Andrzej Wróbel w publikacji "Przemysł w Tomaszowie Mazowieckim na początku XX w. (do 1918 r.)", fabryka Halperna "Szczególnie szybkie tempo rozwoju osiągnęła w latach dziewięćdziesiątych XIX w. W 1900 r. firma posiadała 60 krosien mechanicznych i 2800 wrzecion, działy przygotowawcze i wykończalnicze". Wyroby Jakuba Halperna cieszyły się zainteresowaniem – w latach 80. XIX wieku zdobyły rozgłos na rynkach nie tylko Królestwa Polskiego, ale i Rosji. Świadczyć może o tym m.in. nagroda, jaką wyróżniono fabrykanta. W 1882 roku na wystawie powszechnej w Moskwie L. Bernstein i Jakub Halpern otrzymali srebrny medal za swoje sukno.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej mieścił się w niej jeden z działów Zakładów Tkanin Wełnianych "Mazovia" oraz przedszkole. Gdy "Mazovia" zaczęła mieć kłopoty finansowe i stopniowo wyprzedawać swój majątek, budynek trafił w ręce prywatne. Od dawna stoi zamknięty i nie ma nowego przeznaczenia. Tymczasem obok powstała Galeria Tomaszów, parking, bloki. Ogółem ulica Barlickiego bardzo się zmieniła na korzyść w ostatnich latach. Jednak stan willi Halperna, z tego co widać, stale się pogarsza. A przecież jest ona wpisana na listę zabytków. Czy jest chroniona i kontrolowana?
7 marca br. z zapytaniami w tej kwestii zwróciliśmy się do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi. Odpowiedź otrzymaliśmy 20 marca. Jak dowiedzieliśmy się od Beaty Sobko, specjalistki ds. komunikacji w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków, w 2023 r. przeprowadzono kontrolę stanu zachowania willi Halperna wpisanej do wojewódzkiej ewidencji zabytków i gminnej ewidencji zabytków (zarządzenie nr 368/2019 prezydenta miasta Tomaszowa Mazowieckiego z 28.08.2019 r.). – W wyniku kontroli wydano zalecenia pokontrolne, których realizację podzielono na dwa etapy. W pierwszej kolejności należało zabezpieczyć budynek przed dalszym niszczeniem poprzez naprawę dachu, przewietrzanie budynku, usunięcie z murów i balkonów samosiewów roślin, zabezpieczenie otworów oraz zabezpieczenie przed zniszczeniem zachowanych elementów wykończenia i wyposażenia wnętrz – wyjaśnia B. Sobko.
Jak się okazuje, kontrola wykonania tej części zaleceń odbyła się na początku marca br. Według tego, co wiemy, zostały wykonane. – Drugi etap zaleceń obejmuje roboty budowlane mające na celu naprawę zniszczeń i polepszenie stanu budynku, przede wszystkim wzmocnienia i naprawy murów, nadproży, konstrukcji balkonów oraz stolarki okiennej i drzwiowej. Zaleciliśmy również zabieg odgrzybienia przegród budowlanych – mówi Lidia Lamcha, zastępca łódzkiego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Termin realizacji drugiej tury zaleceń określono na 31 października br. Po jego upłynięciu wykonanie zaleceń zostanie zweryfikowane przez konserwatora. – Właściciel nieruchomości pozostaje w stałym kontakcie z inspektorami w tej sprawie – zapewnia Lidia Lamcha.
J.D
Komentarze